Gaziantep’in düşman işgalinden kurtuluşunun 96. yıldönümü kutlu olsun.
GAZİANTEP SAVUNMASI
1914 Yılı Antep teki Türk nüfusu yaklaşık 47.000 dir. Milli Mücadele yıllarında bu nüfusun 1.Dünya Savaşı’ndaki büyük kayıplar ve göçlerin de etkisiyle olsa gerek gerilediği takribi 25.000 olduğu bilinmektedir.Antep’in Milli Mücadele döneminde on ay dokuz gün içerisinde verdiği şehit sayısı 6.317 dir. Yani şehrin % 25 ‘ i, farklı bir ifadeyle dört kişiden biri şehit olmuş, sağ kalanların tamamı gazi olmuştur.
Gerek Ankara Hükümeti, gerek Mustafa Kemal Paşa ve yakın silah arkadaşları ve hatta Fransız komutanları; Antepliler için mücadele sonrasındaki ifadelerinde hep bir ağızdan kahramanlık ve olağanüstülükten bahsetmişlerdir.
Antep Savunması Türk Tarihine çok önemli kahramanları da kazandırmıştır; Şehit Kamil, Şehit Şahin, Karayılan, Özdemir Bey gibi isimler ölümsüzlerden birkaçıdır.
Bu yüce mücadelenin nişanesi olarak Antep’e GAZİLİK unvanı verilmiş; bir ulusun kahramanı olan ve aynı unvanın da sahibi olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, nüfusunu Gaziantep’e aldırarak, Anteplilerle hemşeri olarak, onları onure etmiştir.
GAZİANTEP DİRENİŞİ
1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin yenik düşmesi üzerine İngilizler, Mondros Mütarekesi’nin 7.maddesine dayanarak Gaziantep’e 15 ocak 1919’da girdiler. Gaziantepliler çeşitli şekilde bu olayı protesto ettiler. İşgal sırasında İngilizlerin baskısı Ermeni kışkırtmalarıyla doruk noktaya ulaşmış 15 Mart 1919’da on beş günlük dükkân kapatma ve sokağa çıkma yasağı konuldu. Bu baskı nihayet 31 Mart 1919’da son buldu.
1. Dünya Savaşı esnasında doğabilecek tehlikeleri göz önünde tutan İngiltere,Fransa’nın Suriye ve Güney Anadolu’daki isteklerini kabul etmek zorunda kaldı.Bunun sonucu olarak Petersburg’da imzalanan Sykes-Picot gizli Antlaşması (9-16Mayıs 1916) gereği, Musul, Maraş, Urfa, Antep bölgeleri ile Suriye’nin bir kısmını Fransızlara, Bağdat ve Mezopotamya’nın da İngilizlere verilmesini kararlaştırdı.
İngiliz işgalinin son günlerinde işgal komutanlığı Türklere karşı daha teveccüh kar davranmış, Hintli Müslüman askerler aracıyla Türklere silah ve cephane dağıtmak için teşebbüse geçmişlerse de halk bunun tuzak olmasından korktuğundan bu teşebbüsten faydalananlar pek az olmuştur. İngilizler işgal süresince mahalli idareye karışmamışlar, resmi dairelere Türk bayrağı çekilmesine mani olmamışlardır.
İngilizlerin Antep’i işgali yaklaşık bir yıl sürdü. Fransızlar bu duruma tepki gösterdiler.1919 Eylülünde yapılan anlaşmayla İngilizler Musul üzerindeki ”Nezaret
Hakkı”ndan vazgeçtiler. Önce Suriye’yi, sonra Antep ve Maraş’ı boşalttılar. 29.10.1919’da
başlayan İngiliz tahliyesi 5 Kasım 1919’da son buldu. İngiliz-Fransız Antlaşması sonucunda Antep Fransızlara bırakıldı. Bu defa Fransızlar 29 Ekim 1919’da Kilis’i 5 Kasım 1919’da Antep’i işgal ettiler.
Antep, şehrin batısında ve güneyinde taş binalarda ve mevzilerde bulunan Fransız Kuvvetlerince kuşatıldı.İşgale katılan Fransız askerlerinin yanında daha önce bölgeden göç etmiş Ermenilerde bulunuyordu.1919 İşgal birlikleri kumandanı General Wayer ile Fransız albayı Saint-Marie, Londra Antlaşması gereğince yaptıkları toplantıda Antep halkına yayınlanacak beyannamenin esaslarını hazırladılar. Bu beyannamede;
1) Paris’teki İtilaf Meclisi kararıyla Antep’i işgal eden İngiliz birlikleri yerine, İtilaf
Kuvvetlerini temsilen Fransız birliklerinin geleceği.
2) Din ve milliyet farkı gözetilmeyeceği
3) Halkın güven ve huzuru ile Osmanlı idaresinin tasarruflarına edilmeyeceği belirtiliyordu
30 Ekimde beyanname yayınlandı. Türkler arasında şiddetli tepki yarattı.Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Cemiyeti-İslâhiye, Belediye mutasarrıflık kanalıyla Fransız İşgalini protesto ettirdi. Bu notada:
1) Antep müzakere şartlarına yakın olarak işgal edilmiştir.
2) Muvakkat kaydıyla Antep’i işgal eden İngilizlerin çekilmesi ile mütareke sırasında
Türk sınırları içinde kalan Antep’in yeniden işgali mütareke şartlarına aykırıdır.
3) Bu işgale halk tahammül edemez.
Fransızlar, Gaziantep bölgesiyle Haçlı Seferi zamanından beri ilgilenmişlerdir. XII yy. Urfa Latin Kontluğunu, Maraş Senyörlüğünü kurarak uzun yıllar Gaziantep yöresini Türklerden almak için savaşmışlardı. Tanzimat Fermanından sonra da Antep’te yaşayan Katolik Ermeni azınlığının koruyucusu kesilmişler,1879’da Saint Josef okulunu Antep’e açmışlardır.
Fransızlar 1919’da İngilizlerin daveti üzerine memnuniyetle Güney Anadolu’yu işgal etmişlerdi. Fransızlara ermeni gençlerinden gönüllü taburlar kurulmuştur. Ermeni azınlığı 1839 Tanzimat Fermanından beri beklediği bağımsızlık gününün geldiğini sanmışlardır.
Mustafa Kemal Paşa, Kılıç Ali Bey’i halkı teşkilatlandırmak ve bağımsızlık mücadelesini yönetmek üzere Antep’e gönderdi. Fransız ve Ermeni azınlığı yeni bir sömürge yaratma ve Kilikya Devleti kurma hazırlığı içindeyken, Türk halkı hızla örgütlenerek savaş hazırlığına girmişti.Fransız kuvvetlerinin Antep’e gelecekleri haberi Türk halkı arasında duyulur duyulmaz. Antep halkının gözü Anadolu’ya dikilmişti. Tam bu sırada 4 eylül 1919’da Sivas Kongresi’nin toplandığı ve Kongrenin Mustafa Kemal Paşa komutanlığında(başkanlığında) bir”Temsil Heyeti” seçtiği haberi geldi. Güney Türkleri Sivas Kongresinde seçilen fakat maddi gücü bulunmayan”Temsilciler Heyeti’ni devletin başı tanımışlardı.
5 Kasım işgal günü(Cuma günü)Ayağının tozuyla, bir Ermeni tercümanla şehre inen Fransız subayı. Akyol Karakolu önünden geçerken binaya çekilen Türk bayrağını orada bulunan polise cebren indirtmiş idi. Halk galeyana geldi, cebir karşısında da olsa Türk bayrağını indiren polis derhal vazifesinden atıldı.Bu çirkin hakaret Fransız nezrinde protesto edildi.
Evvelce çetecilik yaparken firar etmiş olan Ermeniler Lejyonlar halinde Adana’da toplanmışlardı ve sonra Fransızlar tarafından Urfa, Maraş ve Antep taraflarına gönderilerek Türklere karşı çeşitli zulümlerde bulunmaya başladılar.[9] Ermeniler Anteplilere büyük zulüm, işkence ve eziyet yaptılar. Antep’i yaktılar, yıktılar. Sonunda kente giren Fransız birlikler ile Ermeni milis taburlarına karşı Antep halkı direnişe geçti. 30 Kasımda işgal komutanlığı, Türk jandarma ve polisinin Fransız memurları emrine girmelerini istedi.Bu istekte şiddetle ret dildi.13. Kolordu Komutanlığı bu teklifi protesto etti. Mütarekeyi Osmanlı Devleti adına uygulamaya memur olan Diyarbakır’daki13. Kolordu Komutanı Miralay Mehmet Cevdet Bey, Fransız işgal komutanına gönderdiği notlarla işgali protesto etti.Öte yandan baskın halkın kısa zamanda örgütlemesini sağladı.
