Tam 102 yıl önce 28 Ekim 1923'te Çankaya'da Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk söylediği "Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz" sözü bir ulusun kaderini değiştirdi. Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk, parçalanmış bir imparatorluktan en büyük devrim olarak Türkiye Cumhuriyeti devletini kurdu.

Bu tarihi gün, sadece bir yönetim biçiminin değişimi değil; bağımsızlık mücadelesinin zaferle taçlandığı, bir milletin kendi geleceğini eline aldığı eşsiz bir dönemin simgesi.

28 EKİM EN UZUN GECE

25 Ekim 1923'te ise hükümetin istifasıyla bir bunalım ortaya çıktı. Devlet bir hükümet kriziyle karşı karşıyayken Mustafa Kemal yol haritasını görüşmek üzere İsmet İnönü, Kazım Özalp, Fethi Okyar, Ruşen Eşref Ünaydın, Fuat Bulca, Kemalettin Sami ve Halit Karsıalan’ı Çankaya Köşkü’nde yemeğe davet etti.

"YARIN CUMHURİYETİ İLAN EDECEĞİZ"

Atatürk o geceyi daha sonra "Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz’ dedim. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim" sözleriyle anlatmıştı.

Atatürk, bir milletin kaderini değiştirecek sözü İsmet İnönü'ye yazdırdı:

“Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir."

28 Ekim gecesi Ankara’da büyük bir heyecan ve beklenti hâkimdi. Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları, milletin iradesini temsil edecek bir yönetim biçimi için son hazırlıkları tamamlamıştı.

29 EKİM'DE TARİH YAZILDI

Meclis, 29 Ekim 1923 Pazartesi saat 18.00'de İsmet İnönü başkanlığında toplandı. Anayasa Komisyonu tarafından sunulan ve anayasa değişikliğini içeren teklif acilen görüşülmesi için gündeme kaydedildi.

Görüşe sunulan tasarıda şu hükümler yer aldı:

-Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Ulusal işlerin fiili idarenin yönetim şekli halka dayanmaktadır. Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.

-Türkiye Devleti'nin dini İslam, resmi dili Türkçedir.

-Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir.

-Türkiye Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı, Genel Kurulun toplantısında bir yasama dönemi süresi için kendi üyeleri arasında Millet Meclisi tarafından seçilir. Cumhurbaşkanı görevini halefi seçilene kadar sürdürür. Geçmiş başkan yeniden seçilebilir.

-Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Türk Devleti'nin başıdır. Bu sıfatıyla gerekli gördüğü zaman, Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulunun başkanlığını yapar.

-Kurul Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri arasından seçilir. Diğer bakanlar yine milletvekilleri arasında, Kurul Başkanı tarafından seçilir. Kurulun listesi Büyük Millet Meclisinin onayına, Cumhurbaşkanı tarafından sunulur."

"YAŞASIN CUMHURİYET" SESLERİ VE ALKIŞLAR

Konuşmaların ardından tasarı saat 20.30'da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul edildi.

Bütün milletvekilleri ayağa kalktı, üç kez “Yaşasın Cumhuriyet”, “Yaşasın Mustafa Kemal” diye bağırdı.

Cumhurbaşkanlığı içinse milletvekillerinin tamamının aklında tek bir isim vardı, Mustafa Kemal... Oy birliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçilen Mustafa Kemal alkışlar eşliğinde şu konuşmayı yaptı:

"Efendiler; asırlardan beri Doğu'da haksızlığa ve zulme uğramış olan milletimiz, Türk milleti, gerçekte soydan sahip bulunduğu yüksek kabiliyetlerden yoksun zannediliyordu.

Son yıllarda milletimizin fiili olarak gösterdiği kabiliyet, istidat ve kavrayış kendi hakkında kötü düşünenlerin ne kadar gafil ve ne kadar gerçeği görmekten uzak, görünüşe aldanan insanlar olduğunu pek güzel ispat etti.

Milletimiz kendisinde var olan vasıfları ve değeri, hükümetin yeni adıyla medeniyet dünyasına çok daha kolaylıkla gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri arasında tuttuğu yere layık olduğunu eserleriyle ispat edecektir.

Arkadaşlar; bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört yıl içinde kazandığı zafer, bundan sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. Bendeniz, kazandığım bu güven ve itimada layık olmak için pek önemli gördüğüm bir noktadaki ihtiyacı arz etmek mecburiyetindeyim. O ihtiyaç, yüce heyetinizin şahsıma karşı gösterdiği sevgi, güven ve desteğin devamıdır. Ancak bu sayede ve Tanrı'nın yardımıyla, bana verdiğiniz ve vereceğiniz görevleri en iyi şekilde yapabileceğimi ümit ediyorum.

Daima sayın arkadaşlarımın ellerine çok samimi ve sıkı bir şekilde yapışarak, kendimi onların şahıslarından bir an bile uzak görmeyerek çalışacağım. Daima milletin sevgi ve güvenine dayanarak hep birlikte ileri gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır."