Yerli üreticiden 1 Temmuz-30 Kasım 2024 döneminde ürün alımı yapacak yağ firmalarına, yağlık ayçiçeği tohumu ve ham ayçiçeği yağı ithalatında vergi kolaylığı sağlanacak. Ancak Ticaret Bakanlığı’nın gerekli hallerdeki ithalat yetkisi de devam edecek. Buna göre 1 Ocak-30 Nisan 2025’te 1 milyon ton ayçiçeği veya bunun karşılığı 400 bin ton ham yağ ithalatı için firmalara tarife kontenjanı belirledi.
Cumhurbaşkanı kararıyla bu ithalatta gümrük vergisi yağlık ayçiçeğinde yüzde 27’den yüzde 8, ham yağda yüzde 36’dan yüzde 20’ye indirildi.
DÜZENLEYİCİ YOK
Konuyla ilgili Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayan sektör temsilcilerinden Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez “Fakat iç piyasadaki ürün kaç liradan alınacak? Sorun burada. Çünkü kamunun düzenleyici kuruluşunun olmadığı dönemde, ‘bu fiyatı üretici ile kendi aranızda çözün’ deniyor. Kısacası üretici ithalatçı firmaların fiyata mahkûm olacak” derken Kırklareli Ziraat Odası Başkanı Ekrem Şaylan ise şu yorumu yaptı: “Ayçiçeği yurtdışında daha ucuz çünkü çiftçiye destekler daha yüksek. Bu durumda buradaki tüccarlar ham yağ veya çiçek olarak Türkiye’ye ithal ediyorlar. Fakat şimdi Türkiye’de üretileni almak zorunda oldular. Çünkü almazlarsa yurtdışından mal ithal edemeyecekler.”
ÜRETİCİ EN AZ 25 LİRA İSTİYOR
İktidarın ithalata dayalı politikaları Trakya’daki ayçiçeği üreticisini de zora soktu. Trakya, “günebakan” veya “sarı gelin” olarak da adlandırılan ayçiçeği üretiminde Türkiye’nin ambarı konumunda bulunuyor. Ancak, ayçiçeği üretiminin yüzde 33’ünün yapıldığı Trakya’yı önce 2022’de “çayır tırtılı” istilası, ardından kuraklık vurdu. Üretici perişan olurken rekolte kaybı yaşandı. Üretim yüzde 42 düştü. Ayçiçeği ekim alanları ise 1990’da 7.2 milyon dekarken 2000’de 5.4 milyon dekara indi.
YETERLİLİK YÜZDE 51’E DÜŞTÜ
2022’de ise 9.8 milyon dekarla en yüksek seviyesine ulaştı. Buna karşın üretim miktarı yükselmedi. AKP’nin tarımdaki ithalata dayalı politikaları, Türkiye’nin her alanda olduğu gibi, ayçiçeğinde de kendi kendine yeterlilik oranını düşürdü. TÜİK’e göre Türkiye’nin ayçiçeğinde yeterlilik derecesi 2002’de yüzde 84.8 iken 2022’de yüzde 51.3’e indi.
CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun de petrolden sonra en çok döviz ödenen sektörün ayçiçeği yağı ve ayçekirdeği ithalatı olduğunu söyledi. Aygun, “Bu politika sonucu Türkiye dünya ayçiçeği ithalatında son 13 yıldır birinci. Ayrıca ham ayçiçeği yağı ithalatı Türkiye yem sanayisinin belini kırmıştır” dedi.
Trakya’da ayçiçeği hasadının yaklaştığını da işaret eden Aygun, ayçiçeği kilogram fiyatının en az 25 lira olması gerektiğini söyledi. Rusya’dan ithalat yapıldığını ve bu ithalatta zaten 25 liraya yakın ödeme gerçekleştirildiğini kaydeden Aygun ayrıca, fark ödemesi desteğinin de ürün fiyatının yüzde 25-30’dan yüzde 4-7’ye düştüğünü belirtti.