Zwicky Geçici Tesisi (ZTF), 2024’te gökyüzünde alışılmadık bir parlaklık tespit etti. AT2024tvd adı verilen bu nesne, süper kütleli karadeliklerin tipik olarak bulunduğu galaksi merkezlerinden 2.500 ışık yılı uzakta ortaya çıktı.
Peki bu keşif, kozmik bulmacaya nasıl bir parça ekledi? Başlangıçta otomatik sistemler bu nesneyi karadelik olarak işaretlemedi. Ancak Hubble ve Very Large Array teleskoplarından gelen veriler, bir yıldızın gezgin bir karadelik tarafından yok edilişini ortaya koydu. Olay şöyle gerçekleşti... Yıldız, kara deliğin gelgit kuvvetlerine yenik düştü. İç katmanları spiral çizerek kara deliğe çekildi ve elektromanyetik spektrum boyunca parlak radyasyon yaydı.
Chip'in aktardığına göre spernovadan farklı olarak, ışık zamanla sönmedi; çünkü yıldız maddesi karadeliğe düşmeye devam etti.
Bu süreç, bir Gelgit Bozulma Olayı (TDE) olarak tanımlandı. Ancak soru şuydu: Karadelik neden galaksi merkezinden bu kadar uzaktaydı?
Karadelikler nasıl "gezgin" olur?
Cevap, galaksi birleşmelerinin dinamiklerinde saklı. Büyük galaksiler, küçük galaksileri yutarak büyür. Ancak bu birleşmeler sırasında, karadeliklerden biri galaksi merkezinden dışarı fırlatılabilir. Kütleçekimsel etkileşimler, kara deliği galaksi içinde yavaş bir sürüklenişe zorlar. AT2024tvd’nin de bu şekilde “sürgün edildiği” düşünülüyor.
Bu tür gezgin karadelikler türünün tek örneği değil. Teorisyenler, devasa galaksilerde bir düzineden fazla sürüklenen karadelik olabileceğini öne sürüyor. Galaksi ne kadar büyükse, bu “başıboş” karadelikleri barındırma olasılığı da o kadar yüksek.
Süper kütleli karadelikler, olay ufuklarında yıldızları ışık yaymadan yutabilir. Ancak gezgin karadelikler, daha küçük kütleleri ve dinamik konumları nedeniyle yıldızların son anlarını gözlemlememize izin veriyor. AT2024tvd, bu nadir fırsatı sunarak bilim insanlarına şu soruları sordurdu: Galaksimiz Samanyolu’nda benzer gezgin karadelikler var mı; bu olaylar karadeliklerin evrimini anlamada yeni bir pencere açabilir mi?
AT2024tvd, sadece bir yıldızın yok oluşunu değil, aynı zamanda galaksi birleşmelerinin tarihini de aydınlatıyor. Araştırmacılar, gelecekteki teleskop taramalarının (örneğin Vera Rubin Gözlemevi) bu tür olayları daha sık tespit edeceğini ve evrenin karadelik popülasyonunu haritalamada devrim yaratacağını tahmin ediyor.
Gezgin karadelikler, galaksilerin görünmeyen mimarları olabilir. AT2024tvd, bu “gölge avcılarının” izini sürmek için yalnızca bir başlangıç...