İstanbul Okan Üniversitesi Diş Hastanesi Pedodonti Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Merve Nur Aydın, engelli çocukların diş tedavileri hakkında aileleri bilgilendirdi.
Engelli çocuklarda; ağız-diş yapısı, fiziksel engeller, özel diyetler ve ilaçlar nedeniyle diş sağlığı problemleri görülmektedir. Fonksiyon bozukluğu nedeniyle, el becerisi gerektiren diş fırçalama gibi oral hijyen prosedürleri yeterli bir şekilde yapılamayabilir. Erken dönemde alınacak koruyucu ağız ve diş sağlığı önlemleri, ileride karşılaşabilecek bu tür problemlerin engellenmesinde önem taşımaktadır.
“Hastalar Diş Fırçalamaya Teşvik Edilmelidir”
Sağlıklı çocuklarda olduğu gibi engelli çocuklarda da, dişler ağızda görünür görünmez, anne ya da çocuğun bakıcısı her beslenmeden sonra dişleri nemli bir gazlı bez ile temizlemelidir. 2 yaşa doğru küçük, yumuşak kıllı bir diş fırçası kullanılarak ve çocuğun eğitilmesi ile başlanmalıdır. Oral hijyen sağlanmasında ilk aşama hastanın eğitilmesidir. Bu hastalar, soyut kavramları güç kavrarlar. Bu nedenle diş temizlemenin neden gerekli olduğu somut olarak ve resimlerle gösterilerek hastalar diş fırçalamaya teşvik edilmelidir. Çocuğun ağzı günde bir kere tam anlamıyla, besin artığı kalmayacak şekilde temizlenmelidir. Her öğünden sonra ağzın çalkalatılması da önerilmektedir. Ağız içerisinde diş plağı oluşumunu engellemek amacıyla karbonatlı su ya da bazı gargaralar kullanılabilir. Piyasada diş temizleme mendilleri de mevcuttur.
Çürük Oluşumunu Engellemek Mümkün!
Flor, diş çürüğünü önlemek amacıyla kullanılan önemli maddelerdendir. Engelli bireyler, diş hekimi tarafından yapılan florlu jel uygulamaları önerilmektedir. Dişlerin çiğneme yüzeylerinde bulunan oluklar, gıdaların burada birikmesine yol açmaktadır. Fırçalamanın düzenli olarak yapılmadığı bireylerde bu diş yüzeylerinin çürüme olasılığı daha fazladır. Diş çürüğü oluşmadan önce, bu riskli diş yüzeylerinin, diş hekimi tarafından, diş cilası ya da diş ojesi olarak bilinen fissür örtücü dediğimiz materyal ile kapatılması çürük oluşumunu engellemektedir. Bu tedavi için daimi azı dişleri sürer sürmez mutlaka bir diş hekimine başvurulmalıdır.
Bu Önerilere Dikkat!
Engelli çocuklarda kas koordinasyonunun düzenlenmesi, alerjik durumlar veya sakinleştirici amaçlı verilen ilaçlar tükürük akışını azaltırlar. Bu durum çürük oluşma riskini arttırmaktadır. Tükürük salgısını arttırmak için çeşitli yöntemlerden yararlanmak mümkündür. Yarım çay kaşığı karbonat bir bardak suya karıştırılır, hazırlanan gargara gün boyu, ihtiyaca göre, sık sık (2 saatte bir) kullanılır. Tükürük miktarını arttırmak için şekersiz sakızlardan faydalanılabilir. Ayrıca, bu tür hastalar için sprey şeklinde üretilen yapay tükürük preparatları mevcuttur. Engelli çocuklarda, sık görülen ağız yaraları vardır. Ağız kenarlarındaki çatlaklar ya da yaraların iyileşmesi oldukça zordur. Bu bölgelere düzenli olarak koruyucu bir krem ya da vazelin sürülmesi problemi önleyebilir. Yine bazı hastalıklarda hastalığın ağız içi belirtisi olarak ağızda ağrılı ülserasyonla beraber görülen yaralar oluşabilmektedir. Ağrıyı azaltıcı etkisi olan gargaraların ya da yara üzerine direk olarak sürülen pomatların kullanılması bireyi rahatlatır. Bu gibi durumlarda ağız temizliğini sağlamak amacıyla, diş ve dişeti dokularının temiz bir gazlı bez ya da pamuklu çubuklarla temizliği şarttır.
Diş Tedavisi Engel Tanımıyor!
Engelli çocukların, diş tedavilerinde öncelikle iletişimde sevecen ve sabırlı bir yaklaşım sergilenmelidir. Hastanın güvenini kazanmak önemlidir. İlk randevularda herhangi bir tedavi uygulanmadan hastaların klinik ortamına alıştırılması yararlı olabilir. Hastaya neler yapılacağı anlatılıp, endişe uyandıran dental aletler tanıtılır ve daha sonra uygulamaya geçilir. Seansların kısa tutularak çalışılması ayrıca önemlidir. Bu hastaların diş tedavileri, fiziksel ya da zihinsel uyum yetersizliği nedeniyle, hem hasta hem de hekim yönüyle çeşitli zorluklar içermektedir.
Engelli Çocuklara Genel Anestezi Altında Ağız ve Diş Sağlığı Bakımı!
Bu zorluklar hasta tipine göre değişmekle birlikte, bir kısım uyum sağlayabilen hastaların tedavileri lokal anestezi altında ya da sedasyon desteği ile hasta koltuğunda yapılabilirken, ağır zihinsel ya da fiziksel engellilerin tedavilerini lokal anesteziyle yapmak mümkün olmamaktadır. Lokal anestezi ile diş tedavilerinin yapılmadığı durumlarda genel anestezi ile donanımlı ameliyathane ortamında bu tedavilerin yapılması zorunlu hale gelmektedir. Genel anestezi altında, tedavisi mümkün olmayan dişlerin çekimi, süt ve daimi dişlerin kanal tedavileri, süt ve daimi dolguların dişleri ve varsa dişeti problemlerinin tedavisi aynı seansta yapılır.
Editör: Turgut Bozgeyik