Telefonunuzu son yüzdeye kadar kullanma alışkanlığınız varsa, bu haberi dikkatle okumanızda fayda var. Koreli bilim insanlarının yaptığı araştırma, yaygın kullanılan lityum-iyon bataryaların tamamen bitirildiğinde iç yapılarında ciddi tahribat yaşandığını gösteriyor. Bu durum yalnızca cihaz ömrünü kısaltmakla kalmıyor, aynı zamanda enerji verimliliğini ve sürdürülebilirliği de tehlikeye atıyor.
BATARYALAR HER ZAMAN DAYANIKLI DEĞİL
Geçmişte kullanılan kurşun-asit bataryalar, tamamen boşaltıldıklarında ciddi performans kaybı yaşardı. Lityum-iyon bataryalarla birlikte bu sorunların çözüldüğü düşünülse de, son araştırmalar bu inancı sorgulatıyor. Özellikle cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar ve elektrikli araçlarda sıkça kullanılan nikel-manganez-kobalt (NMC) katotlu bataryalar, derin deşarj sonrası kimyasal olarak zarar görüyor.
Pohang Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nden Profesör Jihyun Hong liderliğindeki araştırma ekibi, NMC katotların yüzeyinde daha önce fark edilmeyen bir “yarı dönüşüm tepkimesi” (quasi-conversion reaction) keşfetti. Bu süreçte, katot yüzeyinden oksijen ayrılarak lityumla birleşiyor ve lityum oksit (Li²O) oluşturuyor. Lityum oksit ise bataryadaki elektrolitlerle tepkimeye girerek karbonmonoksit, metan ve hidrojen gibi zararlı gazlar üretiyor. Bu gazlar da batarya yapısına ciddi zarar veriyor.
NİKEL ARTTIKÇA RİSK BÜYÜYOR
Araştırmada, nikel oranı arttıkça bu kimyasal tepkimenin etkilerinin daha belirgin hale geldiği gözlemlendi. Batarya üreticileri maliyet ve çevresel nedenlerle kobalt oranını düşürüp nikel oranını artırma yoluna gitmişti. Ancak bu, bataryaların derin deşarjdan daha fazla etkilenmesine neden oluyor.
Yapılan deneylerde, %90 nikel oranına sahip bataryalar tamamen deşarj edilerek 250 kez kullanıldığında kapasitesinin sadece %3.8’ini koruyabildi. Buna karşılık, tamamen boşaltılmayan kontrol grubundaki bataryalar 300 döngü sonrasında dahi kapasitelerinin yaklaşık %75’ini korudu.
Profesör Hong, “Bataryayı kullanma şeklimizin, bataryanın ömrü üzerindeki etkisi şimdiye kadar büyük ölçüde göz ardı edildi” diyerek bu çalışmanın batarya teknolojisinde yeni bir farkındalık yaratabileceğini vurguladı.
TELEFONUNUZUN ÖMRÜ KISALIYOR OLABİLİR
Telefonlarımızın zamanla daha hızlı şarj tüketmesi sadece uygulama sayısının artmasıyla ilgili değil; batarya ömrü de giderek kısalıyor. Her bataryada zamanla bir miktar kapasite kaybı yaşanması kaçınılmaz olsa da, kullanıcı alışkanlıkları bu süreci hızlandırabiliyor.
Uzun zamandır üreticiler, bataryaların tamamen dolu halde şarjda bırakılmasının zarar verdiğini söylüyor. Bu nedenle telefonunuzu %70 civarında şarj edip, %30’un altına düşürmemek en sağlıklı yöntem olarak öneriliyor. Yeni araştırmalar da, derin deşarjın batarya sağlığı üzerindeki etkisinin bugüne kadar yeterince önemsenmediğini ortaya koyuyor.
TÜM BATARYALAR AYNI ETKİLENMİYOR
Araştırma sadece NMC katotlu bataryaları kapsıyor. Lityum demir fosfat (LFP) bataryalar gibi farklı türlerde bu tür kimyasal bozulmalar gözlenmeyebilir. Bu bataryalar özellikle enerji depolama sistemlerinde ve elektrikli araç pazarının bazı bölümlerinde yaygınlaşmakta.
Yine de, hem bireysel kullanıcılar hem üreticiler için mesaj açık: bataryaların ömrünü uzatmak istiyorsanız, tamamen bitene kadar kullanmayın. Bu yalnızca cihazınızın performansını değil, genel enerji verimliliğini ve çevresel sürdürülebilirliği de olumlu etkileyebilir.