Getty Images
Aldrich Ames, neredeyse 10 yıl boyunca Sovyetler Birliği'ne gizli bilgiler sattı, 100 gizli operasyonu etkiledi ve 10 Batılı istihbarat bağlantısının ölümüne yol açtı. Çifte ajan 28 Nisan 1994'te ömür boyu hapse mahkum edildi. BBC o yılın Şubat ayında Ames'in ihanetine uğrayan ve sağ kalan ajanlardan biriyle konuşmuştu.
1985'te CIA'ye çalışan Sovyet ajanları birden ortadan kaybolmaya başladı. Batı'nın istihbarat kaynakları teker teker Sovyet istihbarat servisi KGB tarafından gözaltına alınıyor, sorgulanıyor ve sıklıkla da infaz ediliyordu.
Oleg Gordiyevski bu çifte ajanlardan biriydi. KGB'nin Londra istasyon şefi olarak yıllardır İngiliz dış istihbarat servisi MI6 adına çalışıyordu. Fakat bir gün kendisini Moskova'da uyuşturucu verilmiş ve beş saat süren sorgulamadan sonra tükenmiş bir halde bulmuştu. İdam mangası tarafından infaz edilmesi ciddi bir ihtimaldi. Gordievski MI6'in kendisini gizlice bir arabanın bagajında Sovyetler Birliği dışına kaçırmasıyla sağ kalabildi.
Daha sonra Gordievski kimin kendisini ele verdiğini çözmeye çalıştı.
Gordievski 28 Şubat 1994'te BBC'de yayımlanan Newsnight programında "Neredeyse dokuz yıl boyunca bana ihanet edenin kim olduğunu tahmin etmeye çalıştım ve bir yanıtım yok" demişti.
Gordievski iki ay sonra tecrübeli CIA yetkilisi Aldrich Ames ABD'deki bir mahkeme salonunda yargılanırken yanıtı bulacaktı. Ames "CIA'in ve diğer Amerikan ve yabancı servislerin neredeyse tüm Sovyet ajanlarını ele verdiğini" itiraf etmişti.
28 Nisan 1994'te Ames, Batı adına casusluk yapan 30'dan fazla ajanın kimliklerini ve 100'den fazla gizli operasyonu Sovyetlere bildirdiğini kabul etti. KGB'de takma adı Kolokol (Çan) diye biliniyordu.
Ames'in ihaneti CIA'in en az 10 istihbarat kaynağının infaz edilmesiyle sonuçlandı Aralarında 20 yıldan uzun süredir Batı'ya bilgi sağlayan Sovyet ordusu istihbaratındaki üst düzey yetkili Dimitri Polyakov da vardı. ABD tarihindeki en çok zarar veren KGB köstebeği Ames, hüküm giydi ve şartlı tahliye hakkı olmaksızın ömür boyu hapis cezası aldı.
Tıpkı 1960'ların sonlarında İngiliz casusu Kim Philby'nin Sovyet ajanı olduğunun belirlenmesiyle, İngiltere'de yaşanan sarsıntıyı yaşama sırası ABD'ye gelmişti.
Ames, CIA'in Sovyetler karşı istihbarat dairesinin başkanıydı ve bu rolü nedeniyle bu kadar büyük bir hasara yol açtı. Görevi gereği ABD'nin Sovyetler'deki gizli operasyonlarıyla ilgili bilgilere ve daha da önemlisi alandaki ajanların kimliklerine sınırsız erişimi vardı. Ames görevi nedeniyle diğer Batılı istihbarat örgütlerinin bilgilendirme toplantılarına da katılabiliyordu. Ames bu şekilde, İngiltere'nin en değerli çifte casusu, KGB Albayı Gordiveski'yle temas etti. Böylece KGB'deki en üst düzey çifte ajanla, en üst düzey KGB köstebeği bir araya geliyordu.
Gordiveski "Amerikalılar çok kapsamlı çalışıyordu ve bilgilendirme toplantılarında çok iyiydiler. Ben de hevesliydim. Amerikalıları seviyordum. Bilgilerimi onlarla paylaşmak istiyordum. Şimdiyse Ames'ni de orada oturduğunu fark ediyorum. Bu da her şeyin, verdiğim bilgilerin KGB'ye iletildiği anlamına geliyor" demişti.
Soğuk Savaş döneminin en ünlü çifte ajanlarından biri olan George Blake öldüİngiltere'de zehirlenen eski Rus çifte ajanın kızı Yulia Skripal taburcu edildi ve koruma altında
Alkol ve boşanma
Ames, casusların dünyasına küçük yaşta girmişti. Babası bir CIA analistiydi ve üniversite eğitimini bıraktıktan sonra oğlunun kuruluşta iş bulmasına yardımcı olmuştu. Ancak Ames'in daha sonra CIA'e ihanet etme kararı, ideolojik kaygılarından değil, paraya duyduğu ihtiyaçtan kaynaklanmıştı.
Ames başta bir karşı istihbarat yetkilisi olarak umut vaat ediyordu. İlk olarak yine CIA ajanı olan eşi Nancy Segebarth ile birlikte 1960'lı yılların sonunda Türkiye'ye atandı. Görevi yabancı ajanları CIA'e kazandırmaktı. Fakat 1972'de üstleri, saha ajanı olmaya müsait olmadığını düşünerek Ames'i CIA karargahına geri çağırdı. ABD'ye döndüğünde Rusça okudu ve Sovyet ajanlarına karşı saha operasyonları planlamakla görevlendirildi.
Getty ImagesAldrich Ames, üniversiteyi yarıda bırakmasına karşın, CIA'de çalışan babasının yardımıyla kuruluşta çalışmaya başladı.
Babasının alkol bağımlılığı CIA kariyerinde ilerlemesini engellemişti. Benzer bir şekilde Ames de yoğun alkol almaya başladı. 1972'de bir başka CIA ajanı tarafından, kadın bir CIA çalışanıyla sarhoş ve uygunsuz bir vaziyette yakalandı. Ames'in işine karşı gevşek tavrı da duruma yardımcı olmadı. Bir keresinde gizli belgelerle dolu bir çantayı 1976'da metroda unutmuştu.
Ames kariyerini yoluna koymak için 1981'de Mexico City'deki ikinci dış görevine atanmayı kabul edildi. Ancak tavrı ve aşırı alkol alması nedeniyle bir CIA yetkilisi olarak kendisini göstermeyi başaramadı. 1981'de Mexico City'de trafik kazası yaptı. Fakat o kadar sarhoştu ki polisin sorularına yanıt veremedi. Hatta kendisine yardım için gönderilen ABD Büyükelçiliği yetkisini bile tanıyamadı. Bir keresinde de büyükelçilikteki bir diplomatik resepsiyon sırasında Kübalı bir yetkiliyle küfürlü bir tartışmaya girdi. Üstleri, alkol bağımlığı nedeniyle Ames'in incelenmesini tavsiye etti.
Ames evlilik dışı ilişkilerine de devam etti. Bu da bir dönüm noktası olacaktı. 1982'nin sonlarına doğru CIA adına çalışan Kolombiyalı kültür ataşesi Maria del Rosario Casas Dupuy'la ilişkiye başladı. İlişki gittikçe ciddi bir hal alınca Ames ilk eşinden boşanmaya, Rosario ile evlenmeye ve kendisiyle birlikte ABD'le götürmeye karar verdi.
CIA'deki pek parlak olmayan kariyerine karşın, Ames basamakları tırmandı. 1983'te CIA merkezine geri döndüğünde Soyvetler Birliği'ne yönelik karşı istihbarat operasyonlarının başına getirildi. Böylece CIA'in gizli faaliyetleri konusundaki bilgilere erişim sağladı.
Ames, Nancy'den boşanmasında vardı anlaşmada evli geçirdikleri yıllarda biriken borçları ve nafaka ödemeyi kabul etti. Rosario'nun pahalı şeylere merakı, alışveriş tutkusu ve Kolombiya'daki ailesiyle sık sık yaptığı telefon görüşmeleriyle Ames'in para sorunu kontrolden çıktı. Daha sonra Arizona Senatörü Dennis DeConcini'ye yaptığı açıklamada artan borçları nedeniyle erişimi bulunan sırları satmayı düşünmeye başladığını söyledi. Ames "Büyük bir mali baskı hissediyordum. Şimdi baktığımda buna aşırı bir tepki verdiğimi söyleyebilirim" dedi.
Ülkesine ihaneti
Ames'in tutuklandığı operasyonda rol alan FBI ajanı Leslie G Wiser BBC'ye 2015'te yaptığı açıklamada "Bütün mesele paraydı ve kimseyi paradan başka bir şey olduğuna inandırmaya çalıştığını düşünmüyorum" dedi.
Ames 16 Nisan 1985'te cesaretini toplamak için birkaç içki içip, doğrudan başkent Washington'daki Rus Büyükelçiliği binasına girdi. İçeri girdikten sonra resepsiyon görevlisine bazı çifte ajanların isimleri, CIA'deki görevine dair belgeler ve 50 bin dolar talep eden bir not bulunan bir zarf verdi. Başta mali sorunlarından kurtulmak için tek seferlik bir alışveriş yaptığını düşünse de kısa süre sonra "çizgiyi aştığını ve bir daha asla geri dönemeyeceğini" fark etti.
Sonraki dokuz yıl boyunca, Ames KGB'ye çok gizli belgeler sağlayıp, para aldı. Moskova'nın uzay tesisinden, Sovyet nükleer savaş başlıklarını sayabilen son teknolojiye dair ayrıntılara dek gizli belgeleri alıyor, plastik torbalara sarıyor ve CIA binasının dışına götürüyordu. Görevine Rus diplomatlarla resmi toplantılar da dahil olduğundan, Sovyet bağlantılarıyla şüphe uyandırmadan buluşabiliyordu. Daha önceden üzerinde anlaşılmış noktalara gizli belgeler de bırakıyordu.
Wiser "Böyle bir teslimat yapacaksa, örneğin bir posta kutusuna tebeşirle işaret koyuyor ve Ruslar bu işareti görüyordu. Böylece belgeler bırakıldığını biliyorlardı" diyor.
"Daha sonra da belgeleri aldıklarında, tebeşirle yapılan işareti siliyorlardı ve böylece Ames teslimatın güvenle yapıldığını biliyordu."
Ames'in gizli bilgileri sızdırmasıyla, KGB Soyvetler Birliği'ndeki neredeyse tüm CIA ajanlarını tespit etti. Fiilen ABD'nin Rusya'daki gizli operasyonları bitmişti.
Wiser "ABD'de böylesine çok insan yaşamı ve istihbarat kaynağının kaybına yol açan bir başka casus ya da köstebek bilmiyorum" diyor.
Getty ImagesAmes'i yakalayan FBI ekibindeki "Kendisine hayrandı. Yakalandığına pişman, casus olduğuna değil" diyor.
Çok sayıda CIA ajanının ortadan kaybolması dikkat çekti ve 1986'da CIA'deki köstebeğin kimliğini tespit etmek için araştırma başlatıldı. Ancak Ames yıllarca şüphe çekmemeyi başardı.
İhanetine iyi bir maddi karşılık da almıştı. Sovyetler Birliği'nden 2,5 milyon dolar para aldı. Ames, bu yeni servetini saklamaya da çalışmadı. Yıllık maaşının 70 bin doları hiç geçmemesine karşın, nakit parayla 540 bin dolara yeni bir ev aldı, evin tadilatına onbinlerce dolar harcadı ve Jaguar marka bir otomobil satın aldı. Ames'i ele veren ve Wiser'ın içinde bulunduğu FBI ekibine 1994'te yakalanmasına yol açan da bu lüks yaşamı olacaktı.
Ames, FBI tarafından gözaltına alındıktan sonra yetkililerle işbirliği yaptı. Eşi Rosario'ya daha hafif bir ceza verilmesi karşılığında tüm casusluk faaliyetlerini anlattı. Rosario nakit ödemeleri ve Soyvetlerle buluşmaları bildiğini itiraf etmişti. Beş yıl sonra serbest kaldı. Şimdiye dek çifte ajan olduğu anlaşılan en üst düzey CIA yetkilisi olan Ames, ömür boyu hapis cezasını Terre Haute, Indiana'daki bir federal hapishanede çekmeye devam ediyor.
Ames, bugüne kadar yaptıklarından pişman olduğunu pek söylemedi. Wiser "Kendisine hayrandı. Yakalandığına pişman, casus olduğuna değil" diyor.
İngiltere'de Rusya adına ajanlık yapma suçlamasıyla tutuklanan Bulgar vatandaşlarının sayısı altıya çıktıRus muhalif iş adamı Gluşkov, Londra'da 'boğularak öldürüldü'